10 października 2011 r., po niespełna trzech latach negocjacji, Rada Unii Europejskiej przyjęła nową dyrektywę wzmacniającą prawa konsumentów
Przyjęta dyrektywa o prawach konsumentów zmienia dwie inne: dyrektywę w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (99/44/WE) i dyrektywę w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (93/13/EWG) oraz zastępuje dyrektywę w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość (97/7/WE) i dyrektywę w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa (85/577/EWG).
Obecnie obowiązujące przepisy dotyczące handlu na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa w sposób minimalny harmonizują regulacje dotyczące umów zawieranych z konsumentami. Z biegiem lat państwa członkowskie dodawały kolejne, często niespójne ze sobą przepisy, tworząc tym samym mozaikę 27 różnych systemów krajowych. Dodatkowo, postęp technologiczny spowodował, iż dotychczasowe regulacje przestały odpowiadać bieżącym wymaganiom rynku. Między innymi z tych powodów, w październiku 2008 r. Komisja Europejska przedstawiła wniosek ustawodawczy mający na celu aktualizację i ujednolicenie obecnego prawa ochrony konsumentów w Unii Europejskiej oraz zapewnienie możliwie wysokiego poziomu ochrony słabszych uczestników rynku i usprawnienie funkcjonowania jednolitego rynku.
Co nowego?
– Dla 500 milionów konsumentów w Europie jest to dobry dzień – powiedziała unijna komisarz ds. sprawiedliwości Viviane Reding po zatwierdzeniu dyrektywy przez Parlament Europejski w czerwcu br. i dodała -Komisja Europejska zrobi wszystko, by zapewnić sprawne wykonanie nowych przepisów we wszystkich państwach członkowskich, tak aby europejscy konsumenci odczuwali większą pewność podczas dokonywania zakupów – czy to w Internecie, czy też poza nim.
– Dążyliśmy przede wszystkim do uregulowania sprzedaży wysyłkowej i handlu internetowego, bo to one stanowią większość zamówień w handlu transgranicznym. Dyrektywa jest przykładem rozsądnego pogodzenia interesów sprzedawców i nabywców – powiedział sprawozdawca dyrektywy Andreas Schwab.
Nowe przepisy obejmą niemal wszystkie formy zakupów – dokonywanych zarówno w sklepie, jak i przez telefon, Internet, sprzedaż katalogową a także w postaci umów zawieranych „na progu” mieszkania. Nowy katalog praw ma w szczególności przyczynić się do poprawy praw kupujących online, zwiększając zaufanie konsumentów i zmniejszając niechęć sprzedawców do transgranicznego handlu elektronicznego.
Kompromisowy dokument zakłada maksymalną harmonizację przepisów regulujących zasady zawierania transakcji na odległość (Internet, telefon) i poza lokalem przedsiębiorcy (np. przez przedstawicieli handlowych). Wprowadza on szereg ujednoliconych we wszystkich państwach członkowskich zasad, na podstawie których konsumenci będą mogli dokonywać transakcji, a także zrezygnować z zakupionego towaru odstępując od umowy – nowe regulacje przyznają konsumentom taką możliwość w ciągu 14 dni od daty otrzymania towaru lub daty zawarcia umowy (w przypadku usług). W tym czasie konsument będzie mógł wycofać się z zakupu bez podania przyczyny. Co więcej, jeżeli przedsiębiorca chciałby, aby to konsument ponosił koszty zwrotu, musi go o tym wyraźnie poinformować przed zakupem, w przeciwnym razie sam poniesie takie koszty. W przypadku towarów zakupionych przez Internet lub w ramach sprzedaży wysyłkowej o dużej objętości, takich jak np. sprzęt AGD czy meble, przedsiębiorcy będą musieli wyraźnie przedstawić, przynajmniej szacunkowo, maksymalny koszt zwrotu towaru jeszcze przed zakupem, tak aby konsument mógł dokonać świadomego wyboru przed podjęciem decyzji, gdzie zakupić towar. Co więcej, przedsiębiorcy nie będą już mogli obciążać konsumentów za zapłatę kartą kredytową (lub innymi środkami płatności) kwotą większą niż ta, którą faktycznie ponieśli za oferowanie takiej możliwości zapłaty. Innymi słowy, przedsiębiorca nie będzie mógł pobierać od konsumenta dodatkowych kosztów za użycie karty kredytowej, co wcześniej często miało miejsce, np. w przypadku zakupów biletów lotniczych przez Internet. Ponadto przedsiębiorcy, którzy korzystają z linii telefonicznych, umożliwiając konsumentom kontakt w związku z umową, nie będą mogli obciążać konsumentów wyższymi opłatami niż koszty podstawowej taryfy za rozmowy telefoniczne.
Nowa dyrektywa o prawach konsumentów oznacza bardziej czytelne zasady dokonywania zakupów przez Internet. Zgodnie bowiem z nowymi przepisami, sprzedawcy będą musieli ujawniać całkowity koszt towaru lub usługi, jak również wszelkie dodatkowe opłaty obciążające konsumentów. Dokonujący zakupów online nie będą musieli ponosić żadnych opłat lub kosztów dodatkowych, jeżeli nie zostaną o nich odpowiednio poinformowani przed złożeniem zamówienia. Celem nowych regulacji prawnych jest eliminowanie praktyk polegających na domyślnym zaznaczeniu przez przedsiębiorcę pól wyboru (tzw. „ptaszkiem”), które powinien wypełnić samodzielnie i świadomie konsument. Obecnie często zdarza się, że gdy konsument dokonuje zakupów w Internecie – np. gdy kupuje bilet lotniczy – oferowane są mu opcje dodatkowe, jak ubezpieczenie podróżne lub wynajem samochodu. Te dodatkowe usługi mogą być oferowane za pośrednictwem z góry zaznaczonych pól wyboru, a konsument, który nie życzy sobie takich dodatkowych usług, musi „odznaczyć” odpowiednie pole. W celu wyeliminowania tych praktyk nowe przepisy przewidują, iż konsument, który został obarczony dodatkowymi kosztami, powstałymi na podstawie predefiniowanych przez przedsiębiorcę pól wyboru, będzie mógł żądać od przedsiębiorcy zwrotu tych kosztów.
Jak podkreślili wszyscy uczestnicy negocjacji, przyjęta dyrektywa stanowi wyważony kompromis pomiędzy zwiększeniem ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych w tzw. okolicznościach nietypowych a, będącym w interesie przedsiębiorców, dążeniem do ujednolicania zasad zawierania umów. Wprowadzenie przejrzystych i jednolitych zasad w całej Unii Europejskiej ma więc przyczynić się nie tylko do wzmocnienia pozycji konsumentów, ale także do likwidacji barier utrudniających handel transgraniczny, m.in. poprzez eliminację kosztów prowadzenia działalności gospodarczej i w konsekwencji prowadzić do zwiększenia konkurencyjności rynku europejskiego.
Co dalej?
Po wejściu w życie dyrektywy państwa członkowskie będą miały dwa lata na wdrożenie jej zapisów do krajowych porządków prawnych.
