OECD ogłosiło wyniki badania umiejętności finansowych młodzieży przeprowadzonego w ramach programu PISA 2012. Są to pierwsze porównawcze międzynarodowe badania tej umiejętności i pierwsze w Polsce badania pozwalające wnioskować o umiejętnościach polskich uczniów w tym zakresie.
Czy młodzi Polacy rozumieją, na czym polegają finanse? Średni poziom umiejętności finansowych polskich 15-latków jest wyższy od średniej dla krajów OECD uczestniczących w tej części badania PISA. W badaniu, przeprowadzonym w 18 krajach, najlepsze wyniki uzyskali uczniowie z Szanghaju, Estonii i Belgii. Z krajów europejskich podobne do polskich wyniki uzyskali uczniowie z Czech i Łotwy. Ok. 9% polskich 15-latków ma niski poziom umiejętności (w porównaniu z 16% w Hiszpanii i Rosji oraz 21–22% w Słowacji i Włoszech). Wysokie wyniki ma w Polsce co piąty 15-latek, ale najlepszych uczniów jest relatywnie mniej niż średnio w objętych badaniem krajach OECD. Wśród wszystkich krajów uczestniczących w badaniu w Polsce było najmniej 15-latków z własnym kontem w banku – 15%.
Umiejętności finansowe to nowa dziedzina pomiaru w ba-daniu PISA. W 2012 r. badanie przeprowadzono w 18 z 65 krajów i regionów uczestniczących w badaniu PISA. Celem badania jest dostarczenie porównywanych międzynarodowo informacji o poziomie umiejętności 15-latków oraz związku tych umiejętności z umiejętnościami z zakresu matematyki i czytania. Badanie pozwala ocenić skuteczność edukacji finansowej oraz stan przygotowania młodzieży do funkcjonowania w coraz bardziej złożonym świecie finansów.
Pomiar umiejętności finansowych przeprowadzono w 13 krajach lub regionach OECD (Australii, Belgii – części flamandzkiej, Czechach, Estonii, Francji, w Izraelu, we Włoszech, Nowej Zelandii, Polsce, Słowacji, Słowenii, Hiszpanii i USA) oraz w pięciu krajach partnerskich – Kolumbii, Chorwacji, Łotwie, Rosji i Szanghaju.
W badaniu PISA 2012 umiejętności finansowe rozpatrywano z trzech perspektyw:
1. treści,
2. rozumowania (procesów myślowych),
3. kontekstów.
Średnie wyniki uczniów
Wśród wszystkich krajów lub regionów biorących udział w opcji sprawdzającej umiejętności ekonomiczne uczniów, najlepsze wyniki uzyskali 15-latkowie z Szanghaju (Chiny), którzy jako jedyni reprezentowali w tej części badania kraje i regiony azjatyckie. Wysokie wyniki, choć znacznie słabsze od wyniku uczniów z Szanghaju, uzyskali uczniowie z Belgii i Estonii. Polska uzyskała wynik nieznacznie wyższy od średniej 13 krajów OECD uczestniczących w badaniu. Zbliżony wynik do wyniku polskich uczniów uzyskali uczniowie z Australii, Nowej Zelandii, Czech oraz Łotwy (różnice w wynikach nie były istotne statystycznie).
Wyniki chłopców i dziewcząt
Średni wynik chłopców w krajach i regionach uczestniczących w badaniu nie różnił się od wyniku dziewcząt. Jedynym wyjątkiem były Włochy, w których chłopcy osiągnęli wyższy wynik niż dziewczęta. W Polsce zdawać by się mogło, że nieco lepszy wynik uzyskali chłopcy (512 pkt w po-równaniu ze średnią 508 pkt dziewcząt), ale różnica ta jest nieistotna statystycznie. Niewielka różnica widoczna jest na poziomie 5 i powyżej, wynik ten uzyskało 22,3% chłopców i 17,3% dziewcząt.
Uwarunkowania wyników uczniów
Wyniki badania PISA 2012 pokazują zależność między wynika-mi uczniów w zakresie umiejętności finansowych a wykształceniem rodziców. W Polsce różnica między wynikami uczniów, których co najmniej jeden z rodziców ma wyższe wykształcenie, a tymi, których rodzice nie mają wyższego wykształcenia, wynosi 49 punktów (przy średniej różnicy dla 13 krajów OECD równej 40 pkt). Warto jednak podkreślić, że zależność ta jest słabsza niż w przypadku głównych dziedzin pomiaru PISA. W wielu krajach i regionach umiejętności finansowe uczniów zależały od lokalizacji szkoły. W tabeli 4 zestawiono średnie wyniki uczniów w zależności od wielkości miejscowości, w której znajduje się szkoła. W pierwszych kolumnach podano procent uczniów uczęszczających do szkoły w obszarach wiejskich, miastach od 3 tys. do 100 tys. mieszkańców i do szkół w większych i dużych miastach.
Wnioski
Dobre wyniki osiągnięte przez polskich uczniów nie po-winny przesłaniać słabości i potrzeb zdiagnozowanych w badaniu PISA. W porównaniu z innymi krajami w Polsce niewielki odsetek uczniów ma bardzo słaby poziom umiejętności w zakresie umiejętności finansowych. Jest to jednak wciąż spora grupa: bardzo niski poziom umiejętności ma co dziesiąty 15-latek. W porównaniu z innymi krajami niewielki odsetek uczniów osiąga najwyższe poziomy umiejętności.
Wiedza i umiejętności finansowe są ponad przedmiotowe. Budowanie solidnych podstaw wiedzy w tym zakresie wymaga dobrej integracji programów nauczania różnych przedmiotów. Edukacja finansowa może być atrakcyjnym obszarem do przedstawiania praktycznego zastosowania wiedzy i umiejętności kształconych na lekcjach matematyki i języka polskiego.