Za górami, za lasami… – łagodny głos mamy czy taty przenosił nas w bajkowy świat, gdzie dobro zwyciężało zło i wszystko dobrze się kończyło. Najodleglejsze światy były w naszym zasięgu i nic złego nie mogło nas spotkać pośród licznych przygód i nieoczekiwanych zwrotów akcji, ponieważ obok był kochający rodzic gotowy w każdej chwili odpędzić od nas ciemne chmury.
Dzisiejsi 60-70-latkowie, odwołując się do wspomnień z dzieciństwa, przywołują obraz jesiennych i zimowych wieczorów spędzanych z książką w ręku. W domach, gdzie radio było rzadkością, w czasach bez telewizora i komputera – była to atrakcja. Rodzina gromadziła się zazwyczaj w jednym, najcieplejszym pomieszczeniu w domu – często w kuchni z piecem kaflowym lub w jedynym ogrzewanym pokoju. Rodzic albo starsze dziecko czytało na głos pozostałym przygody Pana Wołodyjowskiego lub losy Faraona.
Dla większości z nas czas, który spokojnie możemy spędzić w domu, stał się towarem deficytowym i wciąż mamy go mniej oddając uwagę swoich dzieci programom telewizyjnym czy komputerowym, abyśmy też mieli chwilę dla siebie i mogli odetchnąć. Jeśli przy tym czas przeznaczony na czytanie potraktujemy jak własny, dla siebie – a nie „poświęcony” dziecku – my również zyskamy. Irena Koźmińska, założycielka Fundacji ABC XXI, pomysłodawczyni i propagatorka akcji „Cała Polska czyta dzieciom” podkreśla, że czytanie dzieciom buduje i wspiera zdrowie emocjonalne dzieci i młodzieży. Umożliwia pełen rozwój na poziomie psychicznym, umysłowym i moralnym.
Dziecko, z którym spędza się wspólnie czas dbając o jego pełny rozwój sprawia mniej problemów wychowawczych – jest to cenna inwestycja.
Cały świat czyta dzieciom
W Anglii każde 6-miesięczne dziecko otrzymuje za darmo, w ramach programu „Bookstart” pierwszą książeczkę. Dostanie ich jeszcze kilka, dostosowanych do wieku, w ciągu paru lat. Również za darmo. To ważne, bo nawyk czytania powstaje w dzieciństwie. W Anglii popularny jest jeszcze inny program: „Przyłapani na czytaniu” (Get Caught Reading), a w Czechach – „Cele Cesko cte detem”. Wielkim propagatorem czytania dzieciom na głos w USA jest Jim Trelease, który gdy pracował w szkole zauważył, że dzieci, którym czytano w dzieciństwie, nie mają później problemów ze zrozumieniem tekstu, szybciej się rozwijają. Wydał podręcznik o głośnym czytaniu, który stał się bestsellerem.
Nie doceniamy znaczenia czytania, a głośne czytanie dziecku już w wieku niemowlęcym buduje jego poczucie bezpieczeństwa i więź z rodzicem. Specjaliści podkreślają, że głośne czytanie jest proste, tanie i dzieci to uwielbiają. Zachęcają, by kontynuować codzienny rytuał nawet wtedy, gdy dzieci już potrafią samodzielnie czytać, także nastolatkom. W ten sposób miło wspólnie spędzamy rodzinny czas, a dzieci wiedzą, że dla rodziców ważne jest, aby uchronić je przed szukaniem akceptacji poza domem, nie zawsze w dobrym towarzystwie.
Głośne czytanie przynosi wielkie korzyści także dzieciom niepełnosprawnym umysłowo. Jim Trelease w książce „Podręcznik głośnego czytania” (Reading Aloud – Handbook) opisuje przypadek 10-letniej Jennifer z zespołem Downa, która przewyższała w czwartej klasie wiedzą i zrozumieniem tekstu swoich zdrowych rówieśników. Pisze też o Stevenie, który według diagnozy lekarskiej miał nie mówić i nie chodzić, a jednak dzięki masażom i głośnemu czytaniu stosowanym przez mamę, nie tylko chodził, ale i biegał oraz uczęszczał do zwykłej szkoły.
Nie zmuszaj, zachęcaj
Kontakt z książką musi być dla dziecka przyjemnością – wtedy w sposób naturalny będzie do niego dążyć. Zmuszane czy ponaglane będzie kojarzyć czytanie z czymś nieprzyjemnym, co skutecznie je zniechęci. Ważne, by czytany przez rodzica tekst był dla dziecka zrozumiały, by rozbudzał w nim ciekawość, co będzie dalej, a nie poczucie, że nie rozumie treści. W przyszłości, zamiast sięgać po książki, podąży za łatwiejszą, mniej wymagającą rozrywką.
Dziecko, które od początku będzie kojarzyć czytanie z poczuciem bezpieczeństwa, radosnym wspólnym przeżyciem z rodzicem, miłym codziennym nawykiem – będzie sięgać po książki często i z radością.
Czytaj uważnie, czytaj mądrze
Ale przecież nie tylko o przyjemność chodzi. To, co czytasz dziecku, ma znaczenie. Dostosowana do zainteresowań, ale i wrażliwości dziecka książka może kształtować jego system wartości i postawy życiowe na długie lata. Uczy krytycznego myślenia i mądrości życiowej. Rozmawiaj z nim o tym, co przeczytałeś. Dzieci, którym rodzice często czytają i z którymi rozmawiają, lepiej się rozwijają, zdobywają wykształcenie, uczą się rozwiązywać problemy, wykorzystują wiedzę, a nie egzekwują praw na drodze przemocy.
Głośne czytanie dziecku:
- buduje więź między dorosłym i dzieckiem
- stymuluje rozwój mózgu
- buduje wiedzę i słownictwo
- uczy myślenia i rozumienia świata
- rozwija wyobraźnię
- stymuluje rozwój emocjonalny – wrażliwość i empatię
- uczy społecznie pożądanych postaw
- wzmacnia poczucie własnej wartości – dziecko, któremu poświęca się uwagę i czas, czuje się potrzebne i ważne.
To, co przeżywamy i czego doświadczamy w dzieciństwie wpływa na naszą przyszłość. To rodzice wyposażają dziecko w walizkę, z którą przyjdzie mu podróżować przez życie. Od nich zależy, co w niej będzie.
Czytanie interaktywne
Nie tylko czytaj, ale i rozmawiaj – mówi Ingrid Dahl, psycholog, coach rodzicielski, trener Grupy Trenerow ZOOM
Dla dziecka wspólne czytanie jest sposobem na rozwijanie twórczej aktywności, wyobraźni, rozwija mowę i poszerza słownictwo. Uczy koncentracji, a także rozbudza ciekawość świata.
Dla rodzica jest okazją do nawiązania więzi emocjonalnej z dzieckiem, dlatego ważne jest, aby podczas czytania maluch czuł bliskość rodzica oraz to, by czytanie nie było mechanicznym rytuałem, ale wspólną przygodą. Przydatne są też wszelkie metody interaktywne, ponieważ zdecydowanie bardziej aktywują dziecko niż bierne słuchanie bajek przed snem. Podczas czytania warto zadawać dziecku pytania dotyczące fabuły, bohaterów lub jego własnych przeżyć, bliskich tym doświadczanym przez bajkowe postaci. Jest to doskonała okazja do poznania świata dziecka, zainteresowania się tym, co się dzieje w szkole, do poznana jakie emocje przeżywa, z jakimi boryka się problemami czy też co sprawia mu radość. Fabuła książki może też być pomocnym wstępem do rozmów przy tematach trudnych, gdy nie wiadomo, jak i od czego zacząć rozmowę.
Czytanie dzieciom
Proste rady w trudnej sprawie:
- Nawyk czytania rodzi się w domu rodzinnym.
- Zareklamuj swojemu dziecku czytanie własnym przykładem. Dziecko powinno widzieć rodziców czytających w domu książki, gazety i czasopisma.
- Nie rezygnuj z głośnego czytania dziecku, nawet jeśli umie już czytać samodzielnie. Pamiętaj, że to jest Twój czas z dzieckiem – bezcenny i taki, którego nikt Ci nie zabierze.
- Spraw, by czytanie było dla dziecka przyjemnością. Słuchanie, pobudzanie poprzez książkę jego wyobraźni w ramionach mamy lub taty będzie prawdziwą przyjemnością, chwilą przyjemnie spędzoną wspólnie z rodzicami.
- Nie tylko uczmy dzieci czytać. Rozbudzajmy w nich miłość do książek i zapał do czytania. Zapisz dziecko do osiedlowej biblioteki. Zrób z wyjścia do biblioteki prawdziwą wycieczkę i święto. Pozwól dziecku szperać w bibliotecznych zbiorach. Wypożyczmy tylko te książki, które wybrało nasze dziecko.
- Zakup książki traktuj jako stały punkt w procesie wychowania i edukacji swojego dziecka.
J.B.-B.
Zadbajmy, aby czytanie dla dziecka było przyjemnością. Stanie się nią wówczas, gdy maluch będzie słuchał, rozumiał i uruchamiał swoją wyobraźnię w ramionach bliskiej osoby. Nie rezygnujemy z głośnego czytania dzieciom, nawet gdy już same potrafią dobrze czytać. Rodzice są pierwszymi i najlepszymi nauczycielami czytania dla swoich dzieci. Uczymy dzieci czytania, ale nie zawsze dbamy o to, aby lubiły czytać. Nie rozbudzamy w nich zapału do książek, nie dokładamy starań, by czytanie dla nich stało się przyjemną potrzebą. Reklamujmy czytanie własnym przykładem. Dzieci powinny widzieć dorosłych czytających własne książki, czasopisma. Nawyk czytania i miłość do książek musi powstać w dzieciństwie – w domu rodzinnym dziecka.dobrze czytać. Rodzice są pierwszymi i najlepszymi nauczycielami czytania dla swoich dzieci. Uczymy dzieci czytania, ale nie zawsze dbamy o to, aby lubiły czytać. Nie rozbudzamy w nich zapału do książek, nie dokładamy starań, by czytanie dla nich stało się przyjemną potrzebą. Reklamujmy czytanie własnym przykładem. Dzieci powinny widzieć dorosłych czytających własne książki, czasopisma. Nawyk czytania i miłość do książek musi powstać w dzieciństwie – w domu rodzinnym dziecka.
Zadbajmy, aby czytanie dla dziecka było przyjemnością. Stanie się nią wówczas, gdy maluch będzie słuchał, rozumiał i uruchamiał swoją wyobraźnię w ramionach bliskiej osoby. Nie rezygnujemy z głośnego czytania dzieciom, nawet gdy już same potrafią dobrze czytać. Rodzice są pierwszymi i najlepszymi nauczycielami czytania dla swoich dzieci. Uczymy dzieci czytania, ale nie zawsze dbamy o to, aby lubiły czytać. Nie rozbudzamy w nich zapału do książek, nie dokładamy starań, by czytanie dla nich stało się przyjemną potrzebą. Reklamujmy czytanie własnym przykładem. Dzieci powinny widzieć dorosłych czytających własne książki, czasopisma. Nawyk czytania i miłość do książek musi powstać w dzieciństwie – w domu rodzinnym dziecka. Zadbajmy, aby czytanie dla dziecka było przyjemnością. Stanie się nią wówczas, gdy maluch będzie słuchał, rozumiał i uruchamiał swoją wyobraźnię w ramionach bliskiej osoby. Nie rezygnujemy z głośnego czytania dzieciom, nawet gdy już same potrafią dobrze czytać. Rodzice są pierwszymi i najlepszymi nauczycielami czytania dla swoich dzieci. Uczymy dzieci czytania, ale nie zawsze dbamy o to, aby lubiły czytać. Nie rozbudzamy w nich zapału do książek, nie dokładamy starań, by czytanie dla nich stało się przyjemną potrzebą. Reklamujmy czytanie własnym przykładem. Dzieci powinny widzieć dorosłych czytających własne książki, czasopisma. Nawyk czytania i miłość do książek musi powstać w dzieciństwie – w domu rodzinnym dziecka.
Czytelnictwo książek w Polsce
Biblioteka Narodowa w lutym 2011 opublikowała raport z badań nad stanem czytelnictwa w Polsce, z którego wynika, że:
– 56% Polaków nie przeczytało w 2009 roku żadnej książki (dla porównania w Czechach 17%)
– Ani jednej książki nie przeczytało aż 25% osób z wyższym wykształceniem, 33% uczniów i studentów, 36% kierowników i specjalistów, 50% pracowników administracji i usług.
Akcja „Cała Polska czyta dzieciom”
Społeczna akcja reklamowa „Cała Polska czyta dzieciom”, zorganizowana przez Fundację ABCXXI, rozpoczęła się 10 lat temu, w czerwcu 2001 r. Jej celem było propagowanie czytelnictwa wśród małych dzieci przez ich rodziców i opiekunów. Zachęca do codziennego, 20-minutowego czytania dzieciom.
Akcja spotkała się z dużym odzewem i jest kontynuowana w całej Polsce, uczestniczy w niej ponad 2 tys. wolontariuszy (liderów i koordynatorów), wspierają ją instytucje, media, szkoły i przedszkola. Fundacja ABCXXI ogłosiła także programy: „Czytające Szkoły” oraz „Czytające Przedszkola”, do których przystąpiły niemal 3 tys. szkół i przedszkoli, wprowadzając codzienne głośne czytanie dzieciom. Akacja otrzymała wiele nagród i wyróżnień.
Korzyści głośnego czytania dzieciom
– Wzrost zrozumienia tekstów
– Poprawa koncentracji
– Większa łatwość wypowiadania się
– Zwiększony zasób słownictwa
– Powstawanie więzi między dziećmi i czytającymi
– Wzrost czytelnictwa
Lista książek polecanych do głośnego czytania przez Fundację ABCXXI
Tak zwana „Złota Lista” jest zmieniana i uzupełniana, aktualna zawsze na stronie calapolskaczytadzieciom.pl
Wiek 0-4 lata:
Marta Bogdanowicz (opracowanie) – Rymowanki – przytulanki
Paulette Bourgeois, Brenda Clark – seria o Franklinie
Jan Brzechwa – Wiersze i bajki
Gilbert Delahaye – seria o Martynce
Barbara Gawryluk – Dżok, legenda o psiej wierności
Dimiter Inkiow – Ja i moja siostra Klara
Czesław Janczarski – Miś Uszatek
Janosch – Ach, jak cudowna jest Panama; Ja ciebie wyleczę, powiedział Miś
Astrid Lindgren – Lotta z ulicy Awanturników
Sam McBratney – Nawet nie wiesz, jak bardzo Cię kocham
Nele Most, Annet Rudolph – Wszystko moje; Co wolno, a czego nie wolno
Beata Ostrowicka – Lulaki, pan Czekoladka i przedszkole; Ale ja tak chcę
Joanna Papuzińska – Śpiące wierszyki
Renat Piątkowska – Opowiadania z piaskownicy
Julian Tuwim – Wiersze dla dzieci
Wojciech Widłak – seria o panu Kuleczce
Wiek 4-6 lat:
Florence and Richard Atwater – Pan Popper i jego pingwiny
Hans Christian Andersen – Baśnie
Wanda Chotomska – Wiersze; Pięciopsiaczki
Carlo Collodi – Pinokio
Waclaw Čtvrtek – O gajowym Chrobotku; Bajki z mchu i paproci
Eva Janikovszky – Gdybym był dorosły
Roksana Jędrzejewska-Wróbel – Sznurkowe historie
Asa Lind – Piaskowy Wilk
Astrid Lindgren – seria o Pippi Pończoszance; Emil ze Smalandii
Hugh Lofting – seria o Doktorze Dolittle
Kornel Makuszyński – Przygody Koziołka Matołka
Małgorzata Musierowicz – Znajomi z zerówki
Alan A. Milne – Kubuś Puchatek, Chatka Puchatka
Renata Piątkowska – Na wszystko jest sposób #; Nie ma nudnych dni
Barbara Stępniak-Wilk – Tulisia #
Małgorzata Strzałkowska – Leśne głupki; Wierszyki łamiące języki
Danuta Wawiłow – Wiersze
Max Velthuijs – Żabka i obcy
Wiek 6-8 lat:
Heather Amery – Mity greckie dla najmłodszych
Marcin Brykczyński – Ni pies, ni wydra
Jan Brzechwa – Pchła Szachrajka; Szelmostwa Lisa Witalisa
Kamil Giżycki – Wielkie czyny szympansa Bajbuna Mądrego
Frances Hodgson Burnett – Mała księżniczka
Tove Jansson – seria o Muminkach
Ludwik Jerzy Kern – Wiersze dla dzieci; Ferdynand Wspaniały
Erich Kästner – 35 maja
Astrid Lingren – Dzieci z Bullerbyn; Mio, mój Mio
W. Markowska, A. Milska – Baśnie z dalekich wysp i lądów
Anna Onichimowska – Najwyższa góra świata
Grey Owl – Przygody Sajo i małych bobrów
Anna Sójka – Czytam od A do Z
Małgorzata Strzałkowska – Rady nie od parady; Wiersze, że aż strach
Anne Cath. Westly – 8+2 i ciężarówka
Jan Whybrow – Księga straszliwej niegrzeczności
Roksana Jędrzejewska-Wróbel – Kosmita
Wiek 8-10 lat:
Edmund de Amicis – Serce
Paul Berna – Rycerze Złotego Runa
Frances Hodgson Burnett – Tajemniczy ogród
J. Canfield, M. i P. Hansen, I. Dunlap – Balsam dla duszy dziecka
Roald Dahl – Matylda
Anna Kamieńska – Książka nad książkami
Rudyard Kipling – Księga dżungli
Eric Knight – Lassie, wróć!
Astrid Lindgren – Bracia Lwie Serce; Rasmus i włóczęga
Clive Staples Lewis – Opowieści z Narnii
Kornel Makuszyński – Szatan z siódmej klasy
Andrzej Maleszka – Magiczne drzewo
Lucy M. Montgomery – Ania z Zielonego Wzgórza
Sempe, Gościnny – seria o Mikołajku
Anna Onichimowska – Dzień czekolady #
Ida Pierelotkin – Ala Betka #
Mark Twain – Przygody Tomka Sawyera; Królewicz i żebrak
Wiek 10-12 lat:
Francesco d’Adamo – Iqbal (książka szczególnie polecana, również na nagrody dla uczniów)
Charles Dickens – Oliver Twist; Opowieść wigilijna
Michael Ende – Momo
Antoine de Saint – Exupery – Mały książę
Ewa Grętkiewicz – Dostaliśmy po dziecku #
Astrid Lindgren – Ronja, córka zbójnika
Witold Makowiecki – Diossos; Przygody Meliklesa Greka
Ferenc Molnar – Chłopcy z Placu Broni
Małgorzata Musierowicz – Wszystkie tomy Jeżycjady
Jerzy Niemczuk – Opowieść pod strasznym tytułem
Ferdynand Ossendowski – Słoń Birara
Magda Papuzińska – Wszystko jest możliwe
Katherine Paterson – Most do Terabithii
Michel Piquemal – Bajki filozoficzne
Eric Emmanuel Schmitt – Oskar i pani Róża; Dziecko Noego
Lemony Snicket – Seria niefortunnych zdarzeń
Jerry Spinelli – Kraksa
J.R.R. Tolkien – Hobbit
José Mauro de Vasconcelos – Moje drzewko pomarańczowe
Jean Webster – Tajemniczy opiekun
Maciej Wojtyszko – seria o Brombie
Juliusz Verne – Tajemnicza wyspa; 20 tysięcy mil podwodnej żeglugi
Wiek 12-14 lat:
Antologia pod red. Grzegorza Leszczyńskiego – Po schodach wierszy.
H. Jackson Brown, Jr. – Mały poradnik życia
J. Canfield, M.V. Hansen, K. Kirberger – Balsam dla duszy nastolatka
Paulo Coehlo – Alchemik
Arthur Conan Doyle – Pies Baskerville’ów
Ursula K. le Guin – Czarnoksiężnik z Archipelagu
Barbara Kosmowska – Pozłacana rybka #
Harper Lee – Zabić drozda
Joanna Rudniańska – Kotka Brygidy
Dorota Terakowska – Córka czarownic
Anika Thor – Prawda czy wyzwanie
J.R.R. Tolkien – Władca pierścieni
Beata Wróblewska – Jabłko Apolejki #
Książki popularnonaukowe
Edward de Bono – Naucz się myśleć kreatywnie
Tony Buzan – Rusz głową
Tadeusz Niwiński – Ja *
Wiek 14-16 lat:
Pierre Boulle – Most na rzece Kwai
Anna Frank – Dziennik
Francis Scott Fitzgerald – Wielki Gatsby
Ruben Gallego – Białe na czarnym
Victor Hugo – Nędznicy
Leszek Kołakowski – 13 bajek z królestwa Lailonii (…) i inne bajki
Yann Martel – Życie Pi
Amos Oz – Jak uleczyć fanatyka
Bolesław Prus – Faraon
ks. Jan Twardowski – Wiersze
Władysław Bartoszewski – Warto być przyzwoitym
Książki popularnonaukowe
Sephen R. Covey – 7 nawyków skutecznego działania *
M. R. Kopmeyer – Praktyczne sposoby osiągania sukcesu *
(sugerujemy, aby zacząć od rozdziałów nt. potęgi myśli i źródeł inspiracji)
Ron Potter-Efron – Życie ze złością *
Wiek powyżej 16 lat:
Karen Blixen – Pożegnanie z Afryką; Uczta Babette
Dalajlama, Howard C. Butler – Sztuka szczęścia
Guareschi – Don Camillo i jego trzódka
Zbigniew Herbert – Martwa natura z wędzidłem; Barbarzyńca w ogrodzie
Ryszard Kapuściński – Cesarz; Imperium
George Orwell – Folwark Zwierzęcy
Wisława Szymborska – Wiersze
Książki popularnonaukowe
Nathaniel Branden – 6 filarów poczucia własnej wartości *
Erich Fromm – Sztuka miłości; Mieć czy być *
Daniel Goleman – Inteligencja emocjonalna; * Inteligencja społeczna
Leszek Kołakowski – Mini wykłady o maxi sprawach
M. Scott Peck – Drogą mniej uczęszczaną *
* fragmenty
Proponujemy, by książki opatrzone gwiazdką najpierw przeczytać samemu i dokonać wyboru fragmentów zanim
zaczniemy czytać dziecku, ponieważ oprócz uniwersalnych treści czasami zawierają one rozdziały lub akapity
związane z realiami innej kultury, które nie zawsze są interesujące, zrozumiałe lub adekwatne do naszej
rzeczywistości.
# – książka nagrodzona w konkursie im. Astrid Lindgren
Renata Mazurowska
